ACM Signaal 2016: Ontwikkelingen in de Marktsectoren van Overheid, Energie en Zorg

In haar derde editie van het Signaal gaat de Autoriteit Consument en Markt (ACM) dieper in op de maatschappelijke ontwikkelingen voor 2016 die zij relevant vindt voor haar rol als toezichthouder. In het Signaal 2016 worden door de ACM specifieke onderwerpen belicht: (1) de interactie tussen overheid en markt; (2) de energiesector; en (3) de gezondheidszorg.

De concurrerende overheid

Overheden kunnen op diverse manieren invloed uitoefenen op de markt: als ondernemer (bijvoorbeeld door exploitatie van grond) of door invloed uit te oefenen op private ondernemingen waarin de staat aandelen heeft (zoals de NS). De Wet Markt en Overheid (‘WMO’) is in 2011 ingevoerd om eerlijkere concurrentie tussen overheden en bedrijven te bevorderen. Deze wet heeft vier gedragsregels ingevoerd waaraan overheden bij het uitvoeren van economische activiteiten moeten voldoen. Één van deze regels stipuleert dat overheidsinstanties ten minste de integrale kosten van hun producten of diensten in hun tarieven moeten verwerken. Deze wet werd geëvalueerd door de ACM in 2015.

Uit deze evaluatie bleek dat overheden in veel gevallen proberen te ontspringen aan de werking van de wet, door gebruik te maken van de uitzonderingsclausules. De “algemeen belang” uitzondering wordt met name veel gebruikt. Als wordt vastgesteld dat een activiteit een algemeen belang dient, dan is de WMO niet van toepassing op die activiteit. Het Signaal 2016 van de ACM besteedt specifiek aandacht aan deze ontwikkeling.

Er wordt door de ACM ook gesteld dat het frequente beroep op de algemeen belang uitzondering, leidt tot een situatie waarin overheden hun activiteiten soms wel en soms niet aanbieden onder gelijke concurrentieverhoudingen. Vaak ontbreekt een duidelijke afweging tussen de voordelen van een competitieve omgeving en de mogelijke kosten voor het algemeen belang dat wordt gediend door de overheidsactiviteit. De ACM pleit dan ook voor duidelijke spelregels als het gaat om de interactie tussen overheid en marktmacht.

Energie

Ontwikkelingen in de energiesector zijn sinds het eerste Signaal in 2014 een vast onderwerp van aandacht. Dit jaar ligt de focus op vraagstukken die betrekking hebben op investeringen in energie-infrastructuur, de tariefsbepaling voor transport en de leveringszekerheid.

ACM benadrukt opnieuw het belang van een Europese aanpak om leveringszekerheid te waarborgen. Het risico van onvoldoende beschikbaarheid van (back-up) capaciteit is toegenomen. Er zijn in verschillende omringende landen capaciteitsvergoedingen ingevoerd. In zo’n systeem ontvangen elektriciteitscentrales vergoedingen voor de beschikbaarheid van productiecapaciteit in aanvulling op de vergoedingen voor de daadwerkelijke levering van elektriciteit.

Samen met de Europese Commissie uit de ACM kritiek op deze ontwikkeling. In plaats van vergoedingen beveelt de ACM nieuwe standaardproducten aan voor flexibiliteit van de levering om zo de leveringszekerheid te verbeteren.

Bovendien vindt de ACM dat beslissingen over investeringen in infrastructuur voor elektriciteit, warmte en gas holistisch genomen moeten worden, waarbij rekening wordt gehouden met de gevolgen voor het volledige energiesysteem. Volgens de ACM is het van belang dat dergelijke investeringen worden gedaan op basis van grondige maatschappelijke kosten-batenanalyses, aangezien de investeringskosten hoog zijn en voor rekening van de gebruiker komen.

Zorg

Vorig jaar ging de zorgsignalering van de ACM voornamelijk over de positie van zorgverzekeraars. Dit jaar gaat het in de zorg voornamelijk over het onderwerp ‘zelfregulering’. De ACM merkt op dat er steeds meer zelfreguleringsinitiatieven in de zorgsector ontstaan. In veel gevallen kunnen deze regels en initiatieven de concurrentie beperken.

De ACM wijst erop dat het mededingingsrechtelijk kader tekortschiet voor de beoordeling van kwaliteitsnormen in de zorg die zijn ontwikkeld via zelfregulering. Volgens de ACM zijn dit medisch-inhoudelijke en politiek-maatschappelijke vraagstukken en niet (door de ACM op basis van het mededingingsrecht) te objectiveren keuzes.

Daarom roept de ACM op om de wetgever de kaders te geven waarbinnen zelfregulering door zorginstellingen kan plaatsvinden. Hiermee kan de ACM de voordelen van zelfregulering beter afwegen tegen de nadelen voor de consument.

Meer weten?

Voor meer informatie, neem vrijblijvend contact op met Martijn Jongmans (LinkedIn, Mail).