Wet markt en overheid misser

Met de nieuwe Wet markt en overheid, waarmee de Eerste Kamer vorige week instemde, reageert de overheid eindelijk op klachten van particuliere ondernemers dat zij door ondernemende overheden met belastinggeld van de markt worden gedrukt. Voorbeelden zijn cd- en dvd-verhuur door een gemeentelijke bibliotheek, en muziek- of sportonderwijs vanuit een instelling die deel uitmaakt van de overheid.

Overeenstemming

Het zal niet verbazen dat na vijftien jaar politiek getouwtrek uiteindelijk overeenstemming is bereikt over een wet waar de scherpe randjes vanaf zijn. De gedragsregels leggen overheden geen strobreed in de weg om te gaan ondernemen, maar beogen de concurrentieverhoudingen zo veel mogelijk gelijk te laten zijn. Ik betwijfel of met de nieuwe regels inderdaad een gelijk speelveld wordt bereikt.

De gedragsregel die ziet op het doorberekenen van kosten lijkt niet te verplichten tot het doorbelasten van een winstopslag. Daarbij geldt dat de meeste overheden niet belastingplichtig zijn voor de vennootschapsbelasting, zodat ook die kosten niet in de prijzen worden verwerkt. Hierdoor blijft het voor efficiënte overheden mogelijk lagere tarieven te hanteren dan particuliere ondernemingen.

Uitzonderingen

Mijn bedenkingen worden ook ingegeven door de talrijke uitzonderingen waarin de wet voorziet. Zo gaan de nieuwe regels niet gelden voor onderwijs, onderzoek en de publieke omroep. Voor sociale werkplaatsen wordt voorzien in een verlicht regime.

Een belangrijke uitzondering is voorts dat de gedragsregels niet gelden voor economische activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang. Doordat overheden zelf mogen bepalen welke activiteiten daaronder vallen, hebben zij in belangrijke mate zelf in de hand of zij de gedragsregels moeten naleven. Om redenen van transparantie en rechtszekerheid dient een dergelijk standpunt wel openbaar te worden gemaakt. Dit is een bescheiden stap voorwaarts, omdat het overheden dwingt verantwoording af te leggen.

Heikel punt

Een heikel punt ten slotte dat in de parlementaire discussies onderbelicht is gebleven, is hoe de gedragsregels zich verhouden tot markt- en overheidsregels die nu reeds gelden voor bijvoorbeeld de kamers van koophandel, het Kadaster en Staatsbosbeheer. Zoals het er nu naar uitziet, zullen deze instellingen na inwerkingtreding van de gedragsregels gebonden zijn aan een dubbel normenstelsel, wat in de praktijk onvermijdelijk tot ingewikkelde juridische vraagstukken zal leiden. De nieuwe wet lijkt op dit punt onvoldoende doordacht.

De balans opmakend luidt de conclusie dat het resultaat van vijftien jaar Haags gesoebat gedragsregels heeft opgeleverd waarmee oneerlijke concurrentie door overheden hoogstens in beperkte mate wordt voorkomen.

Dit artikel werd gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 30 maart 2011.