Staatssteun mét samengestelde rente

De Europese rechter heeft geoordeeld dat EU lidstaten die van de Commissie verboden staatssteun moeten terugvorderen bij onterecht bevoordeelde bedrijven, daarover de samengestelde rente mogen berekenen. Deze loopt exponentieel op, zodat het terug te betalen bedrag veel hoger kan zijn dan de aanvankelijk ontvangen steun.

Het Hof van Justitie van de Europese Unie (“HvJEU”) maakt nog maar eens duidelijk welke risico’s bedrijven lopen die van die overheden steun ontvangen, als zij onderling hun financiering niet steekhoudend vormgeven. In dat geval kan sprake zijn van verboden staatssteun, die moet worden teruggevorderd, omdat er anders oneerlijke concurrentie ontstaat. Bij het terugvorderen mogen EU lidstaten samengestelde rente in rekening brengen. Dat wil zeggen: (exponentiële) rente-op-rente.

Europese Commissie: Verboden staatssteun

Het Italiaanse belastingrecht kende een selectieve fiscale voorziening. Die stelde sommige bedrijven, waar de overheid een groot aandeel in had, 3 jaar vrij van vennootschapsbelasting. In 2002 liet de Commissie na onderzoek weten dat dit neerkwam op verboden staatssteun.

Hetzelfde gold volgens de Commissie voor een andere fiscale voorziening in de Italiaanse wetgeving. Die bood gunstige voorwaarden om aan zulke bedrijven geld te lenen.

De Commissie dwong Italië bij beschikking de onterecht verleende staatssteun terug te vorderen. Dit was enkele jaren later, in 2006, nog steeds niet gebeurd. Pas in 2008 schoot Italië in actie. Daarbij vorderde zij ook samengestelde rente. Dit op basis van een wetsbepaling uit het nationale recht, die verwees naar een Europese uitvoeringsverordening van de Commissie.

De betrokken bedrijven waren het niet eens met deze handelswijze en stapten naar de Italiaanse rechter. Zij voerden onder meer aan dat op het moment dat de Commissie tot terugbetaling beschikte, deze Europese uitvoeringsverordening nog niet in werking was getreden. De grondslag in het nationale recht om samengestelde rente te vorderen was daarom, naar hun mening, niet rechtens.

De Italiaanse rechter meende dat deze rechtsvraag door het HvJEU moest worden beoordeeld. Zij verwees de zaak naar Luxemburg voor een prejudiciële beslissing.

HvJEU: Ook samengestelde rente

De Europese rechter maakt duidelijk dat Italië samengestelde rente mocht vorderen. Bij gebreke van een geharmoniseerde EU-regeling, was het aan de Italiaanse wetgever om een keuze te maken.

Anders gezegd: artikel 14 Verordening (EG) nr. 659/1999 en artikelen 11 en 13 Verordening (EG) nr. 794/2004 verzetten zich niet tegen een nationale regeling die bepaalt, onder verwijzing naar de laatstbedoelde verordening, dat samengestelde rente wordt toegepast bij de terugvordering van staatssteun. Zelfs niet indien de litigieuze beschikking vóór inwerkingtreding van die verordening is vastgesteld en daarvan vóór die inwerkingtreding aan de betrokken lidstaat is kennisgegeven.

Onder de streep moest in deze zaak het bevoordeelde bedrijf EUR 170 mln terugbetalen, met daarbovenop EUR 120 mln aan samengestelde rente. Deze omvang en impact tonen eens temeer aan dat partijen er goed aan doen hun financiële constructies op voorhand goed te laten toetsen.

En in nieuwe zaken?

Inmiddels ligt er een Mededeling van de Commissie uit 2003. Daarin staat dat EU lidstaten die terugvorderen steeds samengestelde rente moeten berekenen. De ingewikkelde discussie over de temporele reikwijdte van Europese regelgeving die in deze zaak speelde, zal bij nieuwe gevallen vermoedelijk minder van belang zijn.

Meer weten over aanbestedingen en zorgvuldige raming?

Mail vrijblijvend met onze gespecialiseerde advocaat Martijn Jongmans (Contact, LinkedIn).