Tekortkoming wederpartij?: Stuur een goede ingebrekestelling

Gedurende de tijd dat de juiste prestatie uitblijft nadat zij opeisbaar is geworden, is de schuldenaar in verzuim. Soms treedt het verzuim pas in, nadat de schuldeiser een ingebrekestelling heeft gezonden aan de schuldenaar. Een ingebrekestelling is een schriftelijke aanmaning, waarbij de schuldenaar een redelijke termijn voor nakoming wordt gesteld en hij aansprakelijk wordt gesteld voor alle schade, wanneer nakoming binnen deze termijn uitblijft.

Onder ‘schriftelijk’ wordt in dit geval ook verstaan per fax, e-mail of deurwaardersexploot. In zijn ingebrekestelling moet de schuldeiser duidelijk aangeven van welke specifieke verbintenis hij alsnog nakoming verlangt. Of een termijn voor nakoming redelijk is, hangt af van alle omstandigheden van het geval (zoals de duur van de termijn, de aard van de prestatie en de benodigde, voorbereidende handelingen).

In twee gevallen kan de schuldeiser volstaan met een schriftelijke mededeling met daarin een aansprakelijkheidstelling, namelijk wanneer de schuldenaar tijdelijk niet kan nakomen (bijvoorbeeld bij een in- of uitvoerverbod) of uit zijn houding blijkt dat een aanmaning nutteloos zou zijn (bijvoorbeeld door uitlatingen jegens derden).

Laat de schuldenaar weten aan de schuldeiser dat hij niet zal nakomen (of kan de schuldeiser dat afleiden uit een mededeling van de schuldenaar), dan is de schuldenaar van rechtswege (dus zonder ingebrekestelling) vanaf dat moment in verzuim. De schuldenaar is eveneens van rechtswege in verzuim als een voor de voldoening bepaalde termijn verstrijkt, zonder dat de verbintenis wordt nagekomen.

Fatale termijn

Hoofdregel is dat alle, in een overeenkomst voor de nakoming gestelde termijnen, fatale termijnen zijn. Dat geldt ook voor uitdrukkelijk overeengekomen betalingstermijnen. Uit de aard van de overeenkomst, de aard van de verbintenis in kwestie of de overige omstandigheden van het geval kan echter volgen dat de termijn geen fataal karakter heeft. Het is daarom verstandig uitdrukkelijk vast te leggen dat een termijn fataal is.

Belang van verzuim

Waarom is het belangrijk dat de schuldenaar in verzuim is? Vanaf dat moment kan de schuldeiser ontbinding vorderen van de overeenkomst, indien de schuldenaar tekortschiet. Ook heeft de schuldeiser vanaf dat moment recht op (aanvullende) schadevergoeding op grond van een toerekenbare tekortkoming (wanprestatie).

Bewijslast schuldeiser

De schuldeiser moest stellen en bewijzen, dat de schuldenaar is tekortgeschoten. Dit betekent dat hij hetzij verzuim hetzij onmogelijkheid van nakoming moet stellen en aantonen. Een toerekenbare vertraging in de nakoming maakt de debiteur nog niet schadeplichtig. Daarvoor is verzuim vereist. Hiertoe dient de debiteur in beginsel in gebreke te worden gesteld door een schriftelijke aanmaning, waarbij hem een redelijke termijn van nakoming wordt gegund. Een en ander geldt zowel voor vertraging in de nakoming, als bij een herstelbare ondeugdelijke nakoming.

Uitgangspunt is dat een duidelijke ingebrekestelling vereist is

In het geval van een verbintenis die niet onder een fatale termijn is aangegaan, is het dus zo dat de debiteur niet eerder op het niet-nakomen van de betreffende verbintenis kan worden aangesproken, dan nadat is komen vast te staan wanneer hij had moeten nakomen (en dat dat nakomen niet (correct) is gebeurd).

In zoverre kan gezegd worden dat de verzuimregeling strekt ter bescherming van de schuldenaar; het ligt dus op de weg van de schuldeiser erop toe te zien dat het door hem gewenste uiterste tijdstip van nakoming hetzij schriftelijk in de overeenkomst wordt opgenomen, hetzij via een schriftelijke sommatie/ingebrekestelling aan de schuldenaar wordt opgelegd.

Daarbij is van belang dat onduidelijkheid, onvolledigheid of vaagheid met betrekking tot het tijdstip van de nakoming – juist gelet op de ratio van de verzuimregeling – in beginsel voor risico van de schuldeiser komt.

Advies voor de praktijk

Maak duidelijke en schriftelijke termijnafspraken in de overeenkomst of verzend een duidelijke en schriftelijke sommatie als uw schuldenaar niet of niet volledig presteert. Tijdig advies over de tekst daarvan, onder andere over wat en op grond waarvan u een en ander van de schuldenaar eist, binnen welke termijn en wat de consequenties zijn als de schuldenaar niet alsnog presteert (e.g. ontbinding en/of schadevergoeding) is dus belangrijk.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neemt u dan gerust vrijblijvend contact op met Marc Janssen of andere leden van de sectie ondernemingsrecht.