ESG als onderdeel van de governance van een onderneming

Het staat al lang niet meer ter discussie dat ondernemingen een grote maatschappelijke invloed hebben en daarmee ook een belangrijke maatschappelijke rol hebben te vervullen. Het functioneren van ondernemingen raakt niet alleen de belangen van de directe stakeholders (zoals werknemers, aandeelhouders en klanten), maar ook het klimaat en de maatschappij. Ondernemingen moeten bij de bepaling van hun strategie rekening houden met deze aspecten. De tijd dat aandeelhouderswaarde de agenda van het bestuur en de raad van commissarissen kon domineren, is voorbij. De belangen van aandeelhouders zijn belangrijk, maar niet doorslaggevend. Daarmee is de rol van de diverse organen binnen een onderneming ook veranderd. Governance is niet voor niets één van de 3 pijlers van de ESG-wetgeving.

Governance gaat over de rol van de verschillende organen binnen de onderneming en hun relatie tot elkaar en ziet op de wijze waarop de onderneming regels, principes en verantwoordelijkheden tussen verschillende stakeholders meeneemt in haar beleid en strategie. Denk aan de beloning van de leden van het bestuur, belangenconflicten en strategie en beleid inzake maatschappelijke thema’s. Een goede governance-structuur draagt bij aan de harmonisatie van de belangen van verschillende stakeholders binnen de onderneming en maakt een onderneming toekomstbestendig.

Ieder orgaan binnen een onderneming heeft in dit kader een eigen rol met bijbehorende verantwoordelijkheden.

Bestuur

Het bestuur dient bij het besturen van de onderneming rekening te houden met de gevolgen van haar beslissingen voor duurzaamheidskwesties, op korte, middellange en lange termijn. Niet alleen op grond van ESG-wetgeving, maar ook omdat stakeholders dit verwachten. Een concreet voorbeeld hiervan is het nemen van investeringsbeslissingen. Het bestuur dient ESG-aspecten mee te nemen in haar afwegingen. Ook bij onderwerp arbeidsverhoudingen dienen ESG-aspecten te worden meegewogen. Denk hierbij aan diversiteit en inclusiviteit binnen de onderneming.

Daarnaast moeten (steeds meer) ondernemingen op grond van de CSRD rapporteren over (i) de effecten van hun bedrijfsvoering op het milieu en de samenleving en (ii) welke impact, risico’s en kansen de ESG-thema’s hebben op de onderneming. Ook voor ondernemingen die (nog) niet onder de reikwijdte van de CSRD vallen, kan de CSRD gevolgen hebben, bijvoorbeeld doordat een onderneming door een afnemer verplicht wordt informatie te verstrekken over het productieproces en de daarmee gemoeide uitstoot. Dit dwingt bestuurders kritisch na te denken over de strategie en beleid van de onderneming en de wijze waarop dit aangepast zou moeten worden om als onderneming duurzaam te zijn en te blijven.

Het niet in acht nemen van ESG-aspecten kan reputatie- en operationele risico’s voor de onderneming opleveren. Dit kan voorts tot gevolg hebben dat investeerders, banken, klanten of werknemers kiezen voor partijen waar ESG wel prioriteit heeft. Daarnaast kan het niet-naleven van wettelijke ESG-verplichtingen leiden tot civiele-, bestuurs- en/of strafrechtelijke aansprakelijkheid van ondernemingen, met alle daarbij horende sancties en boetes.

Ook zal het bestuur jaarlijks verantwoording moeten afleggen aan haar aandeelhouders (en de raad van commissarissen). Bij onvoldoende aandacht voor ESG kan een bestuurder worden ontslagen of een bonus mislopen. Andersom kan ook een spanningsveld ontstaan indien het bestuur haar verantwoordelijkheden in het kader van ESG neemt, terwijl de aandeelhouders daar minder het nut van inzien.

Raad van Commissarissen

De rol van de raad van commissarissen verandert meer en meer van een reactieve houding naar proactieve, kritische houding. De raad van commissarissen dient het bestuur kritisch te bevragen op het door de onderneming gevoerde duurzaamheidsbeleid en de daarmee samenhangende risico’s. De raad van commissarissen heeft niet alleen een rol bij het formuleren van het beleid, maar ook ten aanzien van de implementatie daarvan. Het ligt tegen deze achtergrond steeds meer voor de hand één of meer commissarissen met specifieke expertise van ESG-gerelateerde onderwerpen in de raad van commissarissen zitting te laten nemen.

Ook de CSRD vereist dat duurzaamheidsexpertise onderdeel vormt van de raad van commissarissen. In het bestuursverslag dient verantwoording te worden afgelegd over de deskundigheid en vaardigheden van commissarissen met betrekking tot de duurzaamheidsaspecten van de onderneming, dan wel de toegang die de raad van commissarissen heeft tot externe adviseurs met zulke deskundigheid en vaardigheden.

Aandeelhouders

De heersende opvatting ten aanzien van de aandeelhouders (en de algemene vergadering) is dat zij zich niet hoeven te richten op het belang van de onderneming (en alle stakeholders), maar zich in beginsel – in tegenstelling tot het bestuur en de raad van commissarissen – mogen richten op hun eigen belang. Echter, meer en meer zie je dat ook aandeelhouders zich richten op het bredere, maatschappelijke, belang.

Aandeelhouders hebben geen directe verplichtingen op grond van de ESG-wetgeving. Ze kunnen echter wel invloed uitoefenen op het ESG-beleid van de onderneming. Aandeelhouders kunnen onder andere bestuurders benoemen en ontslaan, de statuten wijzigen, dividend laten uitkeren en tot op zekere hoogte instructies geven. Daarnaast zal het bestuur en de raad van commissarissen jaarlijks verantwoording moeten afleggen aan haar aandeelhouders. Bij onvoldoende aandacht voor ESG kan een aandeelhouder voornoemde middelen gebruiken en bijvoorbeeld een bestuurder ontslaan of zijn bonus niet uitkeren.

Aandeelhouders die invloed willen kunnen uitoefenen op het ESG-beleid binnen de onderneming kunnen daarnaast, bijvoorbeeld in aandeelhoudersovereenkomst:

• vastleggen dat bepaalde ESG-gerelateerde besluiten zijn onderworpen aan de goedkeuring van de aandeelhouders; en
• afspraken over informatieverplichtingen, bijvoorbeeld inhoudende dat het bestuur periodiek informatie moet verstrekken over ESG-factoren, vastleggen.

Kom nu in actie!

Komende jaren verdwijnt het nu nog voor kleinere ondernemingen vrijblijvende karakter van ESG volledig naar de achtergrond en wordt iedere onderneming verplicht actie te ondernemen. Bovendien zullen stakeholders, zoals investeerders, banken, werknemers en klanten, (steeds) kritischer worden. Ondernemingen die goed scoren op ESG-factoren, worden vaak gezien als ondernemingen die toekomstbestendig zijn. Het is daarom van belang om in actie te komen en uw onderneming ESG-proof te maken en hierover het dialoog aan te gaan met (afhankelijk van uw rol) het bestuur, de aandeelhouders en/of (indien van toepassing) de raad van commissarissen van uw onderneming.